DE FUTURISTEN

In de 'duizelingwekkende jaren' 1900-1914 (zie de bijdrage van Philipp Blom op deze site) ontstaan kunststromingen als fauvisme en kubisme. De in Alexandrië geboren Italiaan Filippo Tomaso Marinetti bracht veel van zijn jonge jaren in Parijs door en was op de hoogte van deze 'nieuwe kunst'. Ook werd hij geraakt door het Franse enthousiasme voor techniek, autoraces, wielrennen. Dit alles kwam in een vonk van inspiratie samen toen de dichter zijn auto in de sloot reed. Het Futurisme werd uitgeroepen. Zoals dat wel vaker gebeurt met radicale wendingen in de kunst gebeurde dit door het publiceren van een Manifest. 20 januari 1909 verscheen in Le Figaro het Manifeste du Futurisme.

Met de volgende genummerde stellingen.

FUTURISTISCH MANIFEST

1. Wij willen de liefde voor het gevaar bezingen, de vertrouwdheid met energie en roekeloosheid.

2. Moed, vermetelheid en rebellie zullen essentiële elementen van onze poëzie zijn.

3. Tot nu toe verheerlijkte de literatuur de peinzende onbeweeglijkheid, extase en slaap. Wij willen de agressieve beweging verheerlijken, de koortsachtige slapeloosheid, de snelle passen, de salto mortale, de oorvijg en de vuistslag.

4. Wij verklaren dat de grootsheid van de wereld verrijkt is met een nieuwe schoonheid: die van de snelheid. Een race-auto, zijn motorkap versierd met dikke buizen als slangen met explosieve adem... een ronkende auto die als hij rijdt op een mitrailleur lijkt, is mooier dan de Nikè van Samotrake.

5. Wij willen een hymne brengen aan de man achter het stuur, wiens ideale lans voortschiet over de aarde, die op haar beurt ook weer weggeschoten is in het circuit van haar baan.

6. De dichter moet zich vol vuur, schittering en mildheid overgeven, om zo de geestdriftige moed der oerelementen te vergroten.

7. Er bestaat nog slechts schoonheid in de strijd. Een kunstwerk dat geen agressief karakter heeft kan nooit een meesterwerk zijn. Poëzie moet opgevat worden als een heftige aanval op de onbekende machten, om ze zo te dwingen zich aan de mens te onderwerpen.

8. Wij staan op de verste uitloper van het gebergte der eeuwen!... Waarom zouden we achterom moeten kijken als we de mysterieuze deuren van het Onmogelijke willen openrammen? Tijd en Ruimte zijn gisteren gestorven. Wij leven reeds in het absolute, want we hebben de eeuwige alomtegenwoordige snelheid reeds gecreëerd.

9. Wij willen de oorlog verheerlijken — enige hygiëne van de wereld —, militarisme, patriottisme, de verwoestende daden der anarchisten, de mooie ideëen waarvoor men sterft, en de minachting voor de vrouw.

10. Wij willen de musea vernietigen, de bibliotheken, academies van elk soort, en strijden tegen moralisme, feminisme en tegen ieder soort opportunistische of vulgaire lafheid.

11. Wij zullen de grote menigten bezingen, in beweging gebracht door werk, genot of oproer; wij zullen de veelkleurige en veelstemmige vloedgolven bezingen van de revoluties in de moderne hoofdsteden; wij zullen de nachtelijke trillende gloed bezingen van arsenalen en werkplaatsen, in vlam gezet door felle electrische manen; onverzadigbare stations, verslinders van rokende slangen; fabrieken, opgehangen aan de wolken met hun kringelende rookslierten; bruggen als gigantische gymnasten die over de rivieren springen, glinsterend in de zon als blikkerende messen; avontuurlijke stoomschepen die de horizon aftasten, locomotieven met brede borst die op de rails stampen als met buizen bespannen paarden, en de glijdende vlucht der vliegtuigen waarvan de propeller als een vlag in de wind klappert, en lijkt te applaudiseren als een enthousiaste menigte.

Het hele -vertaalde- manifest is hier te vinden.

Als je daar nu naar kijkt kun je met Philipp Blom stellen dat het vooral bestaat uit "een hels brouwsel van machineverheerlijking, slecht verteerde brokken Nietzsche ( toch al geen schrijver voor zwakke magen) en pril fascisme". Maar in de opgewonden jaren van het begin van de vorige eeuw ging het er in als koek bij de -Italiaanse- culturele voorhoede. Als kunststroming ging het er om de wereld door het prisma van snelheid en dynamiek te zien en deze indrukken te vangen in kunstwerken.

Onderaan deze bijdrage kunnen we nog kijken naar een subafdeling van de futuristen: de kinetisten uit Wenen.

De grootste virtuoos van de futuristen was Giacomo Balla waarvan we hier een aantal werken laten zien: