VAN ART NOUVEAU TOT ART DECO

 

ART NOUVEAU

Mede geïnspireerd door de Britse Arts and Crafts beweging spreidde de Art Nouveau /Jugendstil beweging zich vanaf eind negentiende eeuw over Europa. Eerst in Brussel, en via de internationale contacten van de Belgische kunstenaarsclub Les Vingt (Les XX) snel naar Frankrijk, Nederland , Duitsland en Rusland.

Waar de Arts and Crafts beweging nog duidelijk sociale motieven had: mooie, authentieke dingen ook voor de gewone man, tegen massa-gefabriceerde prullaria, was de Europese Art Nouveau toch vooral  esthetisch gericht en kostbaar. Vloeiende lijnen, motieven uit de plantenwereld zijn kenmerkend

Wat wel werd meegenomen uit de Britse stroming was het de te produceren voorwerpen niet alleen om ‘naar te kijken’ waren ( schilderijen, beelden) maar ook om te gebruiken.(architectuur, interieur, huisraad, affiches, typografie, vervoermiddelen). Van de Duitse Jugendstil komt de term Gesamtkunstwerk.

Ook deze optimistische stroming van de Belle Époque kwam in harde botsing met de geschiedenis: de Eerste Wereldoorlog van 1914.

ART DECO

Begin twintigse eeuw associeerde een aantal Franse kunstenaars zich onder de naam La Société des Artistes Décorateurs. Na de oorlog hergroepeerden  zij zich en in 1925 was er in Parijs de tentoonstelling Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industriels Modernes. Verschillende eigentijdse kunststromingen kwamen er samen, maar een gemeenschappelijk punt was dat men af wilde van de plantaardige slingerende ornamentiek van de Art Nouveau en de Jugendstil. Wat bleef was de totale aanpak: zowel kijkkunst als gebruiksvoorwerpen horen er bij. Kenmerken zijn geometrie van strakke en gebogen lijn en een grote mate van detaillering.

In de wereld van de mobiliteit vinden we zowel Art Nouveau  als Art Deco in talloze voorwerpen terug. Voertuigen, stations, pompstations….  In het platte vlak zien we deze stijlen vooral terug in affiches.

VOORBEELDEN VAN ART NOUVEAU IN DE MOBILITEIT.

De zwierige frivoliteit past bij de optimistische jaren van de Belle Époque. In Nederland is in Haarlem het enige station dat helemaal in art nouveau-stijl is opgezet en uitgevoerd.

                                                                  station Haarlem       

 

Elders in Europa is in Praag een beroemd spoorwegstation:

 

In het stedelijk vervoer is de huisstijl van de Parijse Métro wel het meest in het oog springend. De eerste ondergrondse lijn werd in 1900 geopend. De leidende art nouveau architect Hector Guimard had van het gemeentebestuur de opdracht gekregen de stations te ontwerpen. In een razend tempo breidde het net zich uit en tussen 1900 en 1904 verschenen de de station-entrees overal in het straatbeeld.

   

Wenen was andere culturele hotspot van die tijd. Daar werd de  U-bahn eigentijds ontworpen. Dat heette daar Sezession. In tegenstelling tot het republikeinse Parijs kreeg in Wenen 'het hof' een bijzondere plek daarin toegekend.  De onderste afbeelding toont het stationnetje nabij slot Schönbrunn. Het rijtuig kon opzij onder de overkapping staan voor het in- en uitstappen.

   

In de bijdrage  uit Het Nieuwe Land van Auke van der Woud op deze site, meldt de auteur dat hij 'het moderne' in beeld wil krijgen door zich te richten op massacommunicatie en massamobiliteit. Deze twee ontmoeten elkaar hier in de rijke art nouveau cultuur van het affiche.

De spoorwegen maken reclame door het aanlokkelijk tonen van aantrekkelijke bestemmingen.

De vroege twintigste eeuw biedt ook de opkomst van de fiets. (Over massamobiliteit gesproken.) Deze affiches tonen allemaal vrouwen met fiets. Deels gericht op mannelijke attentie, maar tegelijkertijd een teken van emancipatie en vrouwelijke autonomie.

 Art nouveau-affiches voor gemotoriseerd vervoer zijn zeldzaam. Deze publiciteit won pas aan kracht na de Eerste Wereldoorlog toen er geen plaats meer was voor de zwierige frivoliteit van voorheen.

 VOORBEELDEN VAN ART DÉCO IN DE MOBILITEIT

De 'design'-inspiratie bleef, maar na 1918 was er geen plaats meer voor krullerigheid. De strenge lijnen van Art Deco verschijnen in het design van -alweer- 'van alles'. In de U.S.A. ontwikkelt dit zich tot het zgn. 'Streamline Modern'.

Art deco Underground stations in Londen.

Art Deco benzinestations