William Turner 1775 -1851

William Turner zien stoomvaart en stoomtreinen ontstaan. Twee iconische schilderijen van hem brengen dat in beeld. . Het eerste symboliseert ook de ‘creatieve destructie’ van de overgang van het ene naar het andere technische tijperk. Het tweede toont het sublieme van de nieuwe tijd – aantrekkelijk en schrikwekkend tegelijkertijd.

The fighting Temeraire (Nederlands: De vechtende Temaraire), volledige titel The fighting Temeraire tugged to her last berth to be broken up, 1838, is een schilderij van de Engelse kunstschilder William Turner, geschilderd in 1838-1839, olie op doek, 90,7 x 121,6 centimeter. Het toont het Engelse marineschip HMS Temeraire die de Theems wordt opgesleept om te worden gesloopt. Het schilderij bevindt zich thans in de collectie van het National Gallery te Londen.

De Temeraire was een van de grootste oorlogsschepen uit de geschiedenis van de Royal Navy, te water gelaten in 1798. Ze telde 98 kanonnen en speelde onder andere een cruciale rol in de Slag bij Trafalgar, waar ze Horatio Nelsons vlaggenschip HMS Victory ontzette en daarmee de ommekeer in de strijd inluidde. In 1838 was het schip echter verouderd en werd ze de Theems opgesleept om te worden gesloopt. Deze gebeurtenis werd gadegeslagen door veel Londenaren, waaronder Turner, die erg onder de indruk was van het tafereel. Een jaar later had hij de gebeurtenis vastgelegd op doek.

The fighting Temeraire symboliseert het einde van een tijdperk in de historie van de Britse zeemacht, in een periode waarin de overgang van zeilschepen naar stoomschepen plaatsvond. Turner creëert daarbij een gevoeld van weemoed en teloorgang, een beeld dat versterkt wordt door de verflauwende, ondergaande zon die een metaalachtige glans over het water werpt en de geblakerde logge sleepboot die een vurige stoomwolk uit haar schoorsteen braakt, welke symbool staat voor een nieuwe tijd.

Rain, Steam and Speed – The Great Western Railway (1844) toont een stoomtrein die op volle snelheid de Theems oversteekt, omgeven door mist, regen en rook. De Great Western Railway was een van de eerste Britse spoorwegmaatschappijen. De locatie van het schilderij is de ‘Maidenhead Railway Bridge’, gebouwd zes jaar voordat Turner zijn schilderij maakte. De door Isambard Kingdom Brunel ontworpen brug ligt tussen Taplow en Maidenhead en het zicht vanuit het schilderij is vanuit het oosten op Londen.

Turner maakte met enthousiasme de overstap van de diligence naar de stoomtrein.Hij maakte volop gebruik van het nieuwe vervoersmiddel. Zijn fascinatie voor de technologische vooruitgang en de sensatie van kracht en snelheid wordt in het schilderij gesymboliseerd door een atmosferische combinatie te zoeken met een imposante natuur, die niet in staat blijkt de kracht van de vooruitgang te stoppen.

Ter vergelijking en tegenstelling een totaal ander perspectief uit dezelfde tijd, maar zeer continentaal- romantisch zien we hier van Carl Spitzweg uit 1848: Gnom, Eisenbahn betrachtend.